Το ελαιόλαδο και η μεσογειακή διατροφή αποτελούν μέρος της ιστορικής, πολιτιστικής και μαγειρικής κληρονομιάς των χωρών της Μεσογείου.
Οι ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου στην υγεία, ιδιαίτερα μέσω του κεντρικού ρόλου που κατέχει στη μεσογειακή διατροφή, έχουν μελετηθεί εκτενώς. Έτσι, μελέτες όπως: η Μελέτη των 7 Χωρών, ΑΤΤΙΚΗ, MEDIS και PREDIMED επιβεβαιώνουν τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής αλλά και του ελαιόλαδου σε σχέση με καρδιαγγειακά νοσήματα και όχι μόνο.
Συγκεκριμένα, η «Μελέτη των 7 χωρών» έδειξε ότι από όλες τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, ο πληθυσμός της Κρήτης είχε τη μικρότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα από καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι διαφορές ήταν τόσες που όλοι έκαναν λόγο για το «φαινόμενο της Κρήτης». Το φαινόμενο αυτό αποδόθηκε στη διατροφή και στον γενικότερο τρόπο ζωής των συμμετεχόντων. Η μελέτη των Επτά Χωρών ήταν και η πρώτη που προσέφερε τον όρο της «μεσογειακής διατροφής» στην επιστημονική (και όχι μόνο) κοινότητα.
Η μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ολικής άλεσης δημητριακών, ελαιόλαδο, καρπούς και σπόρους και χαμηλή κατανάλωση κρέατος, ιδιαίτερα κόκκινου κρέατος.
Το ελαιόλαδο, όπως φαίνεται και στην αναπαράσταση της μεσογειακής πυραμίδας, βρίσκεται στη βάση της μεσογειακής διατροφής και συνίσταται να καταναλώνεται καθημερινά σε κάθε κύριο γεύμα, καθώς αποτελεί κύρια πηγή πρόσληψης λιπαρών στη διατροφή.